Przełomowy moment w dziejach niemieckiej psychiatrii

Wczoraj Niemiecki Sąd Najwyższy uznał przymusowe leczenie osób ubezwłasnowolnionych za sprzeczne z konstytucją. Jest to ogromny postęp, gdyż wyrok na szczeblu federalnym wyklucza możliwość twierdzenia, iż przymusowe leczenie psychiatryczne leży w interesie osoby na to leczenie kierowanej, a decyzja Sądu jest wiążąca dla wszystkich sądów niższych instancji (patrz decyzja sądu).

Wyrok ten wyjaśnia kwestię, którą Federalny Trybunał Konstytucyjny regulował już dwukrotnie w zeszłym roku: 23.3 i 12.10.2011, kiedy to Trybunał orzekł dwie ustawy Krajów Związkowych legalizujące przymusowe leczenie na oddziałach psychiatrii sądowej na podstawie domniemanego „zagrożenie dla innych” jako niezgodne z konstytucją i nieważne w trybie natychmiastowym. Ten sam Trybunał stwierdził tym samym, że takiemu niebezpieczeństwu zapobiega się poprzez kary pozbawienia wolności, tak więc przymusowe leczenie, równoznaczne z przemocą fizyczną, jest niedopuszczalne.

Jak dotąd sądy niższych instancji różnie orzekały w kwestii, jak należy interpretować decyzję dla osób objętych ubezwłasnowolnieniem (Betreuung), które jest nakładane w celu uwięzienia w szpitalu i poddaniu przymusowemu leczeniu.

Od dzisiaj wszelkie organy państwowe muszą zaprzestać stosowania przymusowego leczenia w psychiatrii, gdyż obecnie każde leczenie przymusowe jest w świetle prawa karą cielesną, niezależnie, czy dana osoba jest rzekomo “umysłowo chora”, czy nie.

Sąd orzekł, że kolejne prawo blokujące to orzeczenie musiałoby zostać wdrożone ponownie na szczeblu federalnym. Jako że nowe wybory w Niemczech odbędą się w 2013 roku, takie prawo mogłoby zostać wdrożone w życie nie wcześniej niż w roku 2014.

My natomiast mamy nadzieję, że uda się uchronić przed tego rodzaju „nowym prawem”, gdyż:

Zamiast stosować warunek „chory/chora psychicznie”, nową modą ekspertów od Ustaw o ochronie zdrowia psychicznego jest uznanie kogoś za „niepoczytalnego/niepoczytalną” i niezdolnego/niezdolną do wyrażenia zgody na leczenie i użycie tego jako podstawy do pozbawienia człowieka godności ludzkiej i podstawowych praw.

Jednak federalna Ustawa o dyspozycji pacjenta (Patientenverfügungsgesetz) wydana 01.09.2009 stosuje reguły, które określają, że wola wszystkich osób uznanych za niezdolne do wyrażenia zgody na leczenie, niezależnie od rodzaju choroby i jej stanu, przesądza o ich leczeniu:

a) jeśli taka „Dyspozycja Pacjenta” jest wyrażona na piśmie sporządzonym w okresie, w którym dana osoba była zdolna na wyrażenie takiej zgody (atest o poczytalności może wystawić każdy lekarz – przyp.: tłumacza), wola danej osoby jest zobowiązująca dla wszystkich lekarzy i dla wszelkiej opieki prawnej, jak też dla osoby upoważnionej wcześniej przez pacjenta do reprezentowania jego interesów.


b) jeśli natomiast nie istnieje żadna wcześniejsza „Dyspozycja Pacjenta”, wcześniejsza jego wola musi być określona na podstawie dokumentów i zeznań świadków, a nie na podstawie opinii sędziów i lekarzy, kierujących się tzw. dobrem pacjenta. Rezultatem tego jest fakt, że jeżeli osoba nie zgadza się na leczenie, lekarz ma obowiązek udowodnić przed sądem, że dana osoba wcześniej zgodziła się na przymusowe leczenie i ograniczenie jej wolności. Tak więc jest to sposób na całkowite wykluczenie przymusowej ingerencji psychiatrycznej.

Zakładamy też, iż Federalny Trybunał Konstytucyjny zrozumiał zmianę paradygmatu przez federalnego ustawodawcę i że to stało się powodem decyzji sędziów do uznania wszystkich poprzednich praw psychiatrii sądowej za sprzeczne z konstytucją – po 62 latach jej obowiązywania. Aby zachować twarz sędziowie nie chcieli przyznać się do faktu, iż przez cały ten czas ignorowali zapisy konstytucyjne i prawa człowieka.

Ustawowo zapewniona „Dyspozycja Pacjenta”, zakazująca psychiatrycznej diagnostyki, jest także potężnym narzędziem do zniesienia przymusu leczenia, jak i więzienia ludzi. Wyłączając możliwość wszelkiej diagnostyki psychiatrycznej, uniemożliwiamy zastosowanie Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Na tej podstawie skonstruowaliśmy odpowiedni formularz: „Dyspozycji Pacjenta” - „PatVerfue” (Patientenverfügung). Więcej informacji na ten temat na stronie: http://www.patverfue.de/en.

„Królowa muzyki Punk” i artystka Nina Hagen jest patronką kampanii „Dyspozycji Pacjemta – PatVerfue”.

Zapraszamy wszystkich psychiatrów z całego świata, by odwiedzili niemieckie oddziały psychiatryczne i sprawdzili, jak ma wyglądać psychiatria bez przymusu leczenia. Jest to olbrzymi krok naprzód ku psychiatrii bez przemocy na całym świecie.

Świętujmy więc to zwycięstwo! Informujcie i utwierdzajcie Pańsatwo w przekonaniu psychiatrów w Waszych krajach, że psychiatria bez przemocy jest możliwa i że to cel, do którego dążymy.

Serdeczne pozdrowienia,
Rene Talbot
Sekretarz IAAPA i członek zarządu Federalnej Wspólnoty Roboczej Osób Doświadczonych Psychiatrią

Tłumaczenie: IAAPA Sekcja Polska

Pobierz w PDF-ie: Kliknij

Zobacz też:

- Wersja En

- Sąd Federalny - Przymus w niemieckiej psychiatrii zakazany

- Tagi: Prawa człowieka , Przymusowe leczenie psychiatryczne , PatVerfü